‘De huilende molenaar’ van Arto Paasilinna

‘Hij betreurde het enigszins dat hij zijn geduld had verloren met zo’n doodgewone, eenvoudige vent. Wellicht had de molenaar niets kwaads bedoeld met zijn streken. Misschien had de arme kerel echt zo’n bedroevend smakeloos gevoel voor humor en uitte dat zich in dergelijk onverdraaglijk gedrag? Een dokter mocht zich nooit opwinden in het bijzijn van een patiënt. Wat hadden dierenartsen het toch gemakkelijk! Die stelden in zo’n geval gewoon vast dat de zieke dol of simpel was geworden en gaf opdracht om het beest af te maken. En dat was dat: de eigenaar zou zijn koe of paard een spuitje laten geven en het desbetreffende dier zou de veearts verder met rust laten.’

Arto Paasilinna oogst in thuisland Finland veel bijval met zijn humoristische romans. Het komisch gehalte van de verhalen is wel verraderlijk, want de glimlach mondt meestal al snel uit in een grimlach. De auteur levert vooral scherpe maatschappijkritiek en legt daarbij perverse mechanismen in de samenleving bloot.
In de huilende molenaar gaat het over iemand die duidelijk ‘anders’ is dan de norm en hoe wreed de massa met zo iemand omgaat. Het verhaal speelt zich af in een dorpje in het noorden van Finland, kort na de Tweede Wereldoorlog. Op een dag verschijnt Huttunen, een reus van een vent die de vervallen molen gekocht heeft en hem eigenhandig opknapt en weer in bedrijf brengt. Huttunen is vriendelijk, behulpzaam en hij werkt keihard. Maar hij heeft ook wat zonderlinge trekjes. Het ene moment is hij vrolijk, op het manische af, even later vervalt hij in somberheid en begint hij te huilen als een wolf. Dat laatste is voor de dorpelingen reden genoeg om hem te verstoten. Ze willen koste wat kost dat Huttunen gek verklaard wordt en in een gesticht verdwijnt.

We volgen het relaas afwisselend vanuit het standpunt van Huttunen en een aantal dorpelingen zoals de dokter, de kruidenier, de korpschef en de bevallige tuinbouwconsulente die een boontje voor de molenaar heeft. In dit palet van personages vond ik het niet moeilijk om mij in te leven in de ‘afwijkende’ denkwereld van de eenzame Huttunen. Een aantal andere dorpsfiguren maakte daarentegen een veel ‘gekkere’ indruk, zoals de van jacht bezeten dokter Ervinen of boerin Siponen die zich nadat ze van de trap dondert kreupel blijft voordoen om de hele dag lekker lui te kunnen blijven liggen. Een knotsgekke psychiater en een wel heel professionele bankdirecteur maken het absurde plaatje compleet.  Ik vond de huilende molenaar afwisselend (en soms ook tegelijkertijd) hilarisch, beklemmend, droevig, sfeervol, warmmenselijk en scherpzinnig. Een eigenzinnige roman!