‘Bij de blanken is het beter’ van Prudence Mbewu

'Blanken fascineerden ons, maar we meenden niet dat ze ons iets aandeden. De meesten moesten niets van ons hebben, dat wisten we best, maar dat was toch zeker hun goed recht? We begrepen dat blanken machtig waren, en dat we beter uit hun buurt konden blijven, maar we spraken nooit over onderdrukking of uitbuiting of apartheid. Blanken waren simpelweg zoiets als leeuwen: je haat leeuwen toch niet? Leeuwen zijn gewoon leeuwen. Je moet ervoor uitkijken, dat is alles.'

In Bij de blanken is het beter  volgen we het levensverhaal van de Zuid-Afrikaanse Prudence Mbewu. Hoe ze vanuit een ‘Xhosa’ dorp aan de Oostkaap de Oranjerivier oversteekt en als dienstbode in de ‘blanke’ wereld terechtkomt. Prudence neemt geen blad voor de mond. Trots en zelfbewust maar tegelijk vol humor en zelfrelativering legt ze de mechanismen van het Apartheidsregime bloot. Ze schuwt daarbij de confrontatie niet. Blank of zwart, rijk of arm, man of vrouw, Prudence Mbewu ontziet niemand maar legt integendeel geregeld de vinger op etterende wonden. We vernemen bijvoorbeeld hoe de dorpsbewoners opkijken naar de blanken die alles zo goed organiseren en hoe nanny’s uit wrok beginnen (terug) te stelen van hun blanke bazen. Maar daarnaast lezen we ook over de laksheid en het gebrek aan ondernemingszin van jonge zwarte mannen, die het nieuwe Zuid-Afrika verlammen. Het bekende cliché van op seks beluste mannen en alleenstaande moeders die er met moeite in slagen om het hoofd boven water te houden wordt eveneens bevestigd. Nelson Mandela is het grote voorbeeld in tegenstelling tot de zogenaamde ‘opklimmers’ die na het einde van de apartheid op belangrijke postjes terechtkomen en er de corruptie welig laten tieren.

'De blanken lachen in hun vuistje als er weer eens iets mis gaat. "Zie je wel, zwarten kunnen niet regeren', zeggen ze. Maar dat geloof ik niet, want vroeger konden we dat immers best...Maar sinds onze computers werden gestolen, woonden en werkten we in een vreemd systeem. De blanke wereld was een machine die we alleen maar mochten schoonmaken en poetsen....Niemand wees ons hoe we die blanke machine moesten besturen.' 

Prudence Mbewu geeft ons op een vermakelijke, anekdotische manier een inkijk op het Zuid-Afrika van nu, via haar eigen geschiedenis legt ze een aantal collectieve trauma’s bloot. Een aanrader voor wie meer wil weten over de Zuid-Afrikaanse maatschappij en beter wil begrijpen waarom er ook vandaag nog zoveel dingen misgaan.

'Het wordt nooit helemaal goed. Heb je ooit een plek op aarde gezien waar het leven helemaal goed was? Het leven gaat maar door, en je moet je maar neerleggen bij alle onzin die je toch niet veranderen kunt.'  

De scherpe pen van Prudence Mbeku kende ik al een tijdje van haar spitse columns in Zam Magazine. Ook in die columns heeft ze er geen problemen mee de dingen bij naam te noemen en gaat ze vaak regelrecht in tegen zogenaamde politiek correcte opvattingen. Lees hier bijvoorbeeld een column waarin zij de controversiële adoptie van een arm, zwart jongetje door  wereldster Madonna verdedigt.

Hier kan je een hoofdstukje lezen uit ‘Bij de blanken is het beter'. De Nederlandse Evelien Groenink figureert in het boek als werkgever van Prudence. Het blijft voor mij een raadsel waarom deze journaliste werd aangezocht om het levensverhaal van Prudence op te tekenen, vermits Prudence Mbewu ondertussen manifest bewezen heeft dat ze wat schrijven betreft haar eigen boontjes best kan doppen. Het is echter de naam van Evelien Groenink die de omslag van het boek in het groot siert, de inhoud van het verhaal in acht genomen beslist een ironisch detail.