"Het smelt" van Lize Spit

"Het moet hetzelfde zijn gegaan als met zeezand: ooit waren al die korrels samen nog een rots die niet van plan was te verbrokkelen, maar uiteindelijk besloten de tijd en het water daar ook anders over."

Het smelt van de Vlaamse auteur Lize Spit  (° 1988) is  het vijfde en laatste boek dat dit jaar op de shortlist van de Fintro Literatuurprijs staat. “Last but not least”, want als veruit de jongste en enige vrouwelijke auteur in het gezelschap, genereerde Lize Spit al heel wat aandacht met deze debuutroman, zowel van de verzamelde pers als van het grote publiek. Van Het smelt werden ondertussen al meer dan 100.000 exemplaren verkocht en als je het wilt lenen in de bibliotheek, moet je geduld hebben, want het omvangrijke boek (480 pagina’s) is constant uitgeleend of gereserveerd. We mogen dus gerust spreken van een “hype”.

Is Het smelt al die commotie waard? Bij een dergelijk succes verwacht ik een meeslepend verhaal met één of meer sterke personages, een originele of verrassende plot, een mooi, beeldenrijk taalgebruik en een opbouw die het verhaal versterken. Daarnaast heeft succes ook vaak te maken met sensatie. Van een mooie, jonge debutante die een roman schrijft met een gedurfde, choquerende inhoud smullen de media graag en de verkoopcijfers varen er meestal wel bij. Laat me gerust stellen dat Lize Spit met haar roman alle bovenstaande verwachtingen grotendeels inlost.

Het verhaal gaat van start op het moment dat Eva vertrekt naar haar geboortedorp met een blok ijs in de kofferbak. We voelen snel aan dat er dertien jaar eerder tijdens een snikhete zomer verontrustende dingen gebeurd zijn in dat dorp. Tegelijk merken we aan allerlei kleine dingen dat Eva geen doorsnee jonge vrouw is, bijvoorbeeld in de manier waarop zij met de oudere buurman omgaat. De onderhuidse spanning is van in het begin aanwezig. 

Waarom keert Eva terug en wat is zij van plan met die blok ijs? We komen het heel geleidelijk te weten. Lize Spit bouwt het verhaal op in de vorm van drie soorten hoofdstukjes die elkaar afwisselen. Het heden speelt zich volledig af op die ene dag waarop Eva naar het dorp terugkeert. Daarnaast zijn er de gebeurtenissen die zich ontrollen tijdens die noodlottige zomer van 2002, in een tijdspanne van twee maanden. Tenslotte maken we uitgebreider kennis met Eva en de personages die haar omringen in thematische hoofdstukken die zich afspelen in de jaren voorafgaand aan die bewuste zomer. Alles wijst hier al op naderend onheil, dit kan onmogelijk een doorsnee dorpsgemeenschap zijn, daarvoor lopen er teveel verknipte figuren rond (inteelt?). Eva heeft het als kind in een kansarm gezin moeilijk. Ze snakt naar vriendschap en liefde en heeft er alles voor over  om aanvaard te worden. Heel deze episodes ademen verwaarlozing en uitzichtloosheid.

Verder geef ik liever niets prijs over het verloop van het verhaal, want als je op voorhand weet wat er te gebeuren staat, verlies je bij deze roman wel degelijk een deel van het leesplezier. Het verspringen in de tijd bevordert de spanning, probeer maar eens om alles chronologisch te lezen en het valt op dat de auteur vaak in herhaling valt. Die langdradigheid was voor mij sowieso een euvel. Ongeveer tot pagina 150 bleef het verhaal mij intrigeren, daarna zakte de spanningsboog door teveel meer van hetzelfde (vb. al die meisjes die langskomen om het raadsel op te lossen). Vanaf de laatste 100 pagina’s kreeg het verhaal mij opnieuw sterker te pakken en het stoorde zelfs niet dat het nog een tijdje aansleept nadat de plot al is vrijgegeven. 

Lize Spit schrijft namelijk boeiend, in een eenvoudige, toegankelijke taal, die aangenaam leest en mij  meeneemt in de leefwereld van het hoofdpersonage. Er komen ook regelmatig mooie beeldenrijke zinnen langs. Tegelijk wordt er weinig aan de verbeelding overgelaten in extreme, expliciete scènes, die letterlijk pijn doen en tergend lang uitgesponnen worden.  Dergelijke misselijk makende pagina’s laten een wrange smaak na, waardoor ik blij was toen ik het boek eindelijk uit had.  

Het smelt van Lize Spit is een sterke debuutroman en ik ben blij dat ze hiermee de weg naar een groot aantal lezers gevonden heeft, maar het is niet mijn favoriete boek uit de shortlist.

"Ik ben geen vrouw, geen meisje, maar ik ben ook niet één van hen. Ik ben het draaimolenpaardje dat altijd schokkerig op en neer zal blijven steigeren, altijd op dezelfde paal, elk jaar opnieuw in dezelfde banen, op dezelfde kermis, voor dezelfde kinderen."