"Wij" van Elvis Peeters

"Tijd is er, of je hem gebruikt of verliest, wat maakt het uit? Verleden tijd, toekomende tijd, allemaal benamingen achteraf, allemaal achterhaald, de tegenwoordige tijd duurt zelfs te lang om hem uit te spreken. "

"Het was een verveling die om ideeën vroeg, die een leegte was waaruit een volheid kon groeien. We hielden van het onbestemde gevoel in die onbestemde tijdspanne. Volgehouden verveling leidt tot een onvermoede begeestering, wanneer je je eraan weet over te geven. Dat wisten wij."

"Wij": dan zijn acht tieners, vier jongens en vier meisjes. Het is zomer en ze spelen spelletjes met hun lichaam, tasten hun grenzen af, ontdekken hoe machtig hun lichaam is. Van zodra ze hun grenzen overschrijden, houdt niets hen verder tegen. De wreedheden stapelen zich op, seizoen na seizoen. "Wij" halen onze schouders op, "Wij" zijn vrij. Het leven is een spel, niet meer dan een leegte die moet worden gevuld.

De auteur hanteert de taal van de markt, waar vraag en aanbod bepalend zijn, met menselijke lichamen als de grondstoffen, producten, koopwaar. We zetten onze lichamen in om diensten te verlenen, de prijs op te drijven, winsten te genereren, het rendement te verhogen. Met de opbrengsten verdrijven we de ledigheid.

Verder is er niets. Weg met emoties, ze zijn zinloos, zielig, grappig om te zien hoe de anderen er zich in verliezen, de sukkels, de zielenpoten. Ieder leven is inwisselbaar. Dood is dood, dat betekent "weg" en van geen waarde.

"De ontelbaren" (2005) was een profetisch boek, waarmee Elvis Peeters de vluchtelingencrisis voorspelde. Levert hij met "Wij" (2009) opnieuw een profetische dystopie of zitten we er al middenin?

Moeten we "Wij" lezen als een waarschuwing, als een allegorie op de uitwassen waartoe een op hol geslagen kapitalistisch systeem leidt? Een materialisme waarbij de mens herleid wordt tot een anonieme, inwisselbare consument, die uiteindelijk zelf niet meer is dan een zielloos product?

Moraliteit, geweten, liefde, empathie zijn in een dergelijke context overbodig en van geen waarde. Blijft over: een ijzige, holle leegte.

Op de kaft kleeft een sticker "expliciete roman", in dit geval zeker geen overdreven waarschuwing. "Wij" is een rauwe roman, waarbij mijn maag regelmatig samentrok. Toch heb ik van deze leeservaring genoten dankzij de knappe stijl, prachtige taal en symboliek.

Ben ik de enige lezer die daarbij de vergelijking maakt met "Het smelt" van Lize Spit? Een clubje jongeren dat samenkomt in een schuur, de rol van materialen uit vaders gereedschapskist en niet te vergeten: de smeltende ijspegel?

IJskoude leegte.

"Wij" van Elvis Peeters doet pijn, daagt uit, confronteert, blijft hangen in je lijf. Een topper!

"Wij" werd in 2018 verfilmd. Zie hieronder de trailer.